بهره‌برداری درست از این دارایی‌های طبیعی می‌تواند ثروتی مضاعف برای کشور باشد و رونق اقتصادی را برای ایران به ارمغان آورد. کشور ما از نظر تنوع زیستی جزء 8 کشور برتر دنیا در تولیدات گیاهی به حساب می‌آید به گونه‌ای که در زمینه ذخائر ژنتیکی گیاهی وطن اصلی برخی از ژرم پلاسم های گیاهی است، که بیش از 4 برابر قاره اروپا است و به عنوان یک مزیت منحصر به فرد در جهان به شمار می‌آید تنوع اقلیمی ایران و به تبع آن پوشش متنوع گیاهی ظرفیت بسیار گسترده‌ای را برای ورود ایران به عرصه تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی و داروهای گیاهی فراهم کرده است.

ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یکی از نهادهایی است که طی چند سال اخیر برای احیای این صنعت سنتی و کهن در ایران گام های بزرگی برداشته است. این اقدامات در سال 1400 به شکل ویژه‌تری به توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری این حوزه همت کرده است.

این ستاد برای تحقق اهداف این حوزه اقداماتی چون همکاری و تعامل با بخش خصوصی و اداره کل فرآورده های طبیعی سازمان غذا و دارو برای تشکیل کمیته ملی زالو و پیگیری تهیه و تدوین سه دستور العمل و یک فقره ضوابط بهداشتی را انجام داده است.

موضوعاتی چون «دستورالعمل تکثیر و پرورش زالو در سازمان محیط زیست»، «دستورالعمل فنی صدور مجوز تکثیر و پرورش زالو در سازمان شیلات کشور»، «دستورالعمل اجرایی ثبت فرآورده نهایی داروی سنتی زالوی طبی در سازمان غذا و دارو و ضوابط و مقررات بهداشتی تکثیر و پرورش زالو در سازمان دامپزشکی».

از دیگر تلاش های  این حوزه می توان به تدوین برنامه تولید و فرآوری گیاهان دارویی و رایزنی برای افزودن آن در سند راهبردی امنیت غذایی کشور و برگزاری پنجمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب ایرانی به صورت مجازی با حضور بیش از 300 شرکت فناور، اجرای 98 کارگاه آنلاین و بیش از 600 هزار بازدید در طی یک هفته در راستای ترویج فرهنگ استفاده از فرآورده های طبیعی و نیز حمایت از تولید کالای داخلی و افزایش مصرف کالاهای داخلی اشاره کرد.

ترویج دانش‌آموزی مفاهیم گیاهان دارویی

این ستاد با توجه به اهمیت آموزش مفاهیم و موضوعات مرتبط با گیاهان دارویی و طب سنتی در کشور اقدام به توسعه فعالیت های باشگاه دانش آموزی گیاهان دارویی کرده است. کاری که با جذب و شروع همکاری با بیش از 270 پژوهش‌سرا، جذب و شروع همکاری با تعداد 830 مدرسه و 460 نفر از مربیان پژوهشی و اجرای بسته های تدوینی مخصوص مدارس، عضویت مستقیم تعداد 4300 دانش آموز و جذب 7 هزار دانش‌آموز به صورت گروهی در باشگاه و حمایت از ایجاد و توسعه خانه خلاق دانش‌آموزی گل باغ سبز زندگی در اردوگاه شهید باهنر تهران اجرایی شده است.

حمایت از رویدادهای ترویجی در راستای توسعه فرهنگ گیاهان دارویی و طب سنتی نیز دیگر تلاشی است که در این زمینه صورت گرفته است. اقداماتی چون برگزاری دومین جشنواره طب ایرانی با محوریت آموزش، پژوهش و درمان-کوویید 19 و فرهنگ و هنر در آبان 1400 و رویداد کارآفرینی ایده برتر و نمایشگاه دستاوردهای فناورانه صنعت مکانیزاسیون و فرآوری گیاهان دارویی در اسفند 1400.

گام دیگر این ستاد طی یک سال اخیر، برنامه ریزی برای اعزام شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور حوزه به ترکیه در شهریور 1400بود. کاری که مزایایی چون بازدید از شرکت های تولید اسانس و عصاره و محصولات نهایی گیاهان دارویی و معطر (مانند عطر و آرایشی-بهداشتی)، مذاکرات تجاری در مهم ترین شرکت های تولید کننده ماشین‌آلات مهندسی برای استحصال ماده موثره، آشنایی با مراکز مهم علمی و پژوهشی در زمینه گل محمدی و امکان برقراری روابط جدید تجاری با تجار و صنعتگران کشور ترکیه برای مجموعه های مشارکت کننده در این طرح داشت.

تدوین نقشه راه استانی توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی در استان کرمان در ادامه برنامه تدوین نقشه راه توسعه فناوری های راهبردی هم برنامه دیگری است که در این زمینه به اجرا درآمده است. این کار با هدف یکپارچه‌سازی برنامه ها و اقدامات در سطح دستگاه‌های مرتبط استان، انجام شده است. تعیین سهم استانها از اهداف عملیاتی تعیین شده در نقشه راه  کلان و دستیابی به شناخت دقیق و درستی از توانمندیها و مزیتهای هر استان برای برنامه ریزی و تصمیم گیری‌های آتی نیز به اجرا درآمده است.

تدوین استاندارد برای 15 مورد از محصولات اولویت دار گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی کشور نیز با هدف توسعه فناورانه و کیفی محصولات این حوزه نیز به ثمر نشست و محصولاتی چون زعفران، اندازه گیری سافرانال، پیکوکروسین، کروسین و ..، عرق کاسنی، عرق رازیانه شیرین، عرق بهارنارنج، عرق شاهتره، اسانس آویشن دنایی، عرق نعنا فلفلی، گلاب، اسانس مرزه خوزستانی، گیاه نعنا سنبله ای، گیاه نعنا فلفلی، اسانس گل محمدی، عرق زنیان، عرق خارشتر، گیاه به لیمو، از این استانداردها بهره مند شدند.

توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری گیاهان دارویی نیز با عقد تفاهم نامه حمایت از شتابدهنده تخصصی شرکت سلامت جامع ایرانیان سامان با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی و افزایش شتابدهنده های تخصصی حوزه به 5 شرکت دنبال شد.

توسعه و احیا باغ‌های گیاه‌شناسی به عنوان مکان‌هایی برای حفظ و نگهداری ژرم پلاسم‌هایی با ارزش گیاهی با هدف جمع‌آوری گونه‌های مختلف و متنوع و حفظ و نگهداری آنها به عنوان منابع با ارزش ژنتیکی بالا هم دیگر دستاوردی است که با تلاش این ستاد به دست آمده است. طی یک سال گذشته جلوگیری از فرسایش و انهدام ژنتیکی و تکمیل 5 طرح توسعه کلکسیون در مشهد، کهگیلویه و بویراحمد، گناباد، الموت و لرستان و اجرای طرح جدید احداث کلکسیون گیاهان دارویی بومی و در حال انقراض استان کرمان هم به ثمر نشست.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#23